Deftere Yaz
karaozu.com  |
Feb 29 2012 3:34 PM |
| KARAZܒDE DE KULLANILAN ATASZLER ve DEYMLERN BAZILARI -A- Abdaln yoldal ky grene kadar: Menfaatleri lsnde yaknlaan ve istei olunca faydaland kimselere srtn dnen. Acn Koynunda sokum mu elenir?: Eksii ok olana ufak destein fazla yararnn olmayaca, refaha kavuturamayaca anlamnda kullanlr. (*) Acn yatp gcn kalkmak: Yar a yar tok yaamak. A koma hrsz ok syleme arsz edersin: Arln getirdii kt sonular iin sylenir. Sivri davranma. Adamdan adam olur ad bir uak deveden deve olur ad bir kek: Baz meseleleri kk zannetmemeli, stne yrmeli yoksa zamanla daha da byr, kontrolden kar. Adam saydk eei alnmza dedi ta.: Eek kt insan bildiklerimiz. Bir insana hakettiinden fazla deer vermek.(*) Ad byk ard kovuk: Kalbnn adam deil. Bo insan, Kof. Ad kncaya kadar can kmak: Adnn kt eylere karmasndan korkmak. Ad kmak: smi kt olaylara karmak. Admz yal Glbahar paral Hallo: Admz zengine kt ama zrdz, bireyimiz yok. (*) A anlmn kara yazs: Bamn belas. Aamn dalar gzkt: Daha sonralar ne yapaca belli oldu anlamnda kullanlr. Aalarn yaya yrd hatunlarn yavan yedii zaman: En kt zaman. Mart ay iin sylenir. Btn k stoklarnn bitmek zere olduu kastedilir. Ar ol ki batman dvesin: Hafif hareketler yapan, bulunduu ortama uygun olmayan hareketlerde bulunan kiilere, ar ol ki deerin artsn anlamnda sylenilmektedir.(*) A it kara it hepsi bir it: Farkl deil, ikisi de biri birinden kt. Az Bozuk: Kfrbaz akln yok ta.amda da elin ne geziyor aamda: yaplan ya da yaplmas planlanan her iin bilinli veya bilinsiz muhakkak bir sebebi vardr. Sebep - sonu ilikisini anlatr.(*) Akamdan kalm a gibi ortaya dmek: Bir konu zerinde grler belirtilirken, birinin konuyla ilgisi olmayan fikir belirtmesi ve kardakinin buna olan tepkisi. Akamn ii malamat sabahnki selamet: Akam ge saatta yaplan ilerin sorun karabilecei, ertelenebiliyorsa sabah saatlerinde yaplmasnn daha hayrl olaca anlamnda kullanlr. (*) Alacakla verecek denmez: Ne zaman gelecei belli olmayan alacana gvenerek bor yapma.(*) Ala uval boa boynunu bkme daha hak vereceksin (hak - hah: un yaptrmak iin gtrlen budayn bir ksmn deirmenciye vermek): Baz mevsimde, un yapmak iin, deirmenlerde sra bulabilmek kolay deilmi. Harman balaynca unluun sapn, nce srp, savurup pnarda veya derede ykayp deirmene gidip sraya giriyorlam. Ali Kabak unluunu ykatm, kurutmu, uvallara iyice doldurmu, uvallarn azlarn ise srya srya dikmi. Yklemi kanya, deirmene gtrm, uvallar indirmi sraya girmi. Gidip gelip yokluyormu uvallar ve "haziret bize sra ne zaman gelecek" diye soruyormu. Bir ka gn gemi, evdekilere "uvallar yoklaym, sra yaklat m birde soraym" demi deirmene gitmi. Deirmenden ieri girince bakm ki; o direme doldurup azn da srya srya diktii uval bklm, aznn dikii duruyor, belli ki zel biryntem ile uvaldan buday alnm. Bandan aaya bir tas kaynar su dklm gibi olmu ya, yapaca hibir ey yok. Kendi kendine bir takp hesap yaptktan sonra, oradakilerin duyaca ekilde sesini ykseltmi: "Ala uval boa boynunu bkme daha hah vereceksin" demi. Bu sz genellikle hakszla urayanlara; Bu da birey mi bak gr bana daha neler gelecek anlamnda tecrbeli insanlar tarafndan sylenilir.(*) Alem anama ehta babam da kara eee: Elindekinin deerini bilmeyen, tercihini yanl yapan insanlar iin kullanlr. Aleme dilli dibi olmak: Herkesin diline dmek. Alhoyun tazs gibi her gidenin ardna dmek: Amasz bir ekilde siz gsz dolap onun bunun peinden gitmek.(*) Alkn olmayan gtte don durmaz: Gemiten gelen baz alkanlklardan kolay kolay vazgeilemeyeceini anlatan zl sz. nsann alk olmad bir eyi kolay kolay kabullenemeyeceini yada kabullenmesinin zaman alacan anlatan sz btn.(*) Alyor ele dyor yola: Olaylar tam olarak anlamadan, dorular yanllar biri birine kartrarak herkese yaymak. Ali evlendi Gll gelin oldu: Her ey bitti. Mutlu sona ulald, gene de haberi yok. Aliye edik Veliye ddk etmek: Elindeki varln bilinsizce ona buna datmak. Srp savurmak.(*) Allah belasn yarg cezasn verir: Yanl hareket eden cezasn muhakkak bulur. Allah kznla komu olunla ordu etsin: Sevdiklerinden ayrlma, evlatlarnla birlikte mutlu ol anlamnda sylenilir. Allah yzne bakt: Talihi yaver gitti, ans ald. alnma takacak buldun bama kakacak buldun (alnma dahacah buldun bama gahacah buldun): bir am yakaladn kullan bakalm. nsanlarn daha nceden yaptklar hatalar ilk frsatta balarna kakmak.(*) Alnna altn m taktlar?: Kahr niteliindedir. hbar ve ikayette bulunanlara sylenir. dl m verdiler gibi gizli bir tepki tar. Altm yandan sonra yaamak da namussuzluk deil mi?: htiyarlarn doal olarak bir takim ilere gleri yetmez. Yapamazlarsa bu gibi haller iin sylenir. Yapmak isteyip de ihtiyarlk sonucu yapamyorlarsa, yar zgn bunu sylerler. Al zenginin kzn i gre gre al zrdn kzn bit kra kra: Zengin kiilerin her trl imkan olur, zrt olan zorluklarla urar, elindekiyle yetinir. yapmak istiyorsan zenginlerle arkada ol. Anan ardna (g..ne) kil alsn: Yanllar yapp zm yollarn tkayarak sonucu aleyhine evirmi ve bundan sonra da halledilmesi imkansz hale getirilmi eyler iin sylenir. Tamam bundan sonra yapacak birey brakmadn dn yok anlamnda. Anan sarmsak baban soan nerden oldun kel Doan: zellikle kavgalarda, ahsiyet yapmalarda kullanlr. Kardakinin zayf ana babadan olduunu anlatan kltc bir ifade tarzdr. Anann koyduu ad ile duruyorsun: Hayat deneyimin az. Tecrben yetersiz. An beni bir kozunan o da rk ksn: Beni hatrla, bana deer ver, senin iin deerli olduumu hissettir. Bunun spatlamak iin aba gster. (*) Aprcn olmak: Apmak, armak, panie kaplmak. Aralarndan teker gemek: Birisinin yarsn brnn tamamlamas. Birbirine benzeyen iki yar. Kkeni: kz dksnn ortasndan teker gemesi halindeki benzeti. Araya vermek: Zayi etmek. Ardnn aklda ile ie karmak: Beceriksiz, akn, aciz ve pasakl birinin kendi seviyesi stndeki olaylara karmak istemesi. Arefenin inei gibi dizilmek: Bir yangn sonucu Arefe Kadn' n be inei ahrda bal olarak yanm. Bu trl felakete ya da zincirleme kazaya urayanlar iin misallendirilir. Ark atlamaz hendek gemez: yapmaz. e yaramaz. Bir eye karmaz. Arszn g.ne kazk ahmlar dnp bakm bu takrt nerden geliyor diye: ok arsz olan kiilere ne yaparsanz yapn hi stne alnmaz, yzne tkrsen yamur yayor sanr ile ayn amala kullanlr. (*) Asil azmaz bal kokmaz kokarsa ya kokar onun da asl ayrandr: Kaltmn insan kiiliine olan byk etkisini anlatmak iin sylenir. Asil bir kii her zaman asilliini gsterir, ayet bir kt i yapmsa onun soyunda bir kt insan var demektir. Aslnda olan trnanda getirir: rsiyet ve kaltm yoluyla soyunda ne varsa onu getirir. Ak atmak: Boy lmek, yar yapmak, yarmak At yiidin altnda aksar: Kuvvetli insanlar her baladklarn baarrlar. Her eye hakimdirler. Ata binmek bir ayp ise inmek iki ayp: ki yanl birden yapma. Olmaz denilen bir ie balamak yanl ama baaramamak daha da yanl, madem baladn bitirmeye almalsn anlamnda sylenir.(*) Atan dana een guyusuna: nsanlar bakasna iyilik yaptysa iyilik ktlk yaptysa ktlk bulsun, layn bulsun (eden bulur dnyas)(*) At katr tepimek: Horantas, kalabal fazla olmak. Atl gidiyor gidiyor ama yaya da gidiyor: Varlkl birinin yaptn fakirin de yapmaya zenmesi. Takliti. Avrat yok akl yok: (avrat gitti, akl yitti) Evdeki ilerin genellikle hanmlar tarafndan organize edildii, einden boanan yada ksa sreliinede olsa ayrlan erkeklerin aile ile ilgili sorumluluklar da zerine almas sonucu erkeklerin iinde bulunduklar ruh halini anlatmak iin sylenen bir sz. (*) Ayran yok imeye tahtiravanla gider smaya: Maddi imknszlklar ierisinde olan insanlarn durumlarna uymayan hareketlerde bulunmas. (*) Azrail olan datyor demiler de oulcuumu almasa demi: Faydadan ok zarar dokunma ihtimali fazla olan eyler iin sylenir. -B- Baba oluna ban balam da oul babaya bir cngl zm vermemi: Nankr kiiler iin kullanlr. Bahi atn diine baklmaz: Ucuz etin yahnisi tatl olur. Baktn yarin yar deil terk etmesi ar deil: Daha ok evlilikte anlaamayan iftler iin kullanlr. Anlaamyorsan ayrl. Bana gre hava ho gn mlayim: Hadisenin dnda kalm birisinin kendisine gre yargsn belirttikten sonra syledii ve olayn onu etkilemedii, ilgilendirmedii hallerde denir. Ba kays olmak: Bann derdine dmek. Bandaki apkasyla dvmek: Gerilim iinde, ok sinirli, geimsiz biri iin sylenir. Kendi kendisiyle bark deil demek. Bandan aa kaynar su dklmek: Beklenmedik anda beklenmedik kt olaylarla karlalmas durumunda ok olmak anlamnda kullanlr. Ban barn yemek: Bir aksilik olduu zaman sylenir. Beddua niteliindedir. Beni diyenin bendesiyim beni demeyenin ben nesiyim: Beni seveni ben de severim, sevmeyeni ben de sevmem. Benim ansm iki de biri eeinki: ansm yok, talihsizim. Bey ey etti de hatun mu oldun: Kendini ne sanyorsun, haddini bil, kendine gel anlamnda kullanlr. Be kuru iin kulan deldirmek: Pinti, cimri, kar iin her eyi yapmak. Braksam pekmez dklyor brakmasam g.m si..liyor: Bir ie baladktan sonra yapp yapmamakta tereddt etmek, kararsz kalmak. Yapsamda olmuyor yapmasamda.(*) Bilen bilir bilmeyen bir dal mercimek sanr: Meselenin iyzn bilmeyen aklna geleni syler. Bilmediim yere varsam da bildiim kadar vnsem: Ben seni ok iyi tanyorum, sen bu laflar seni tanmayanlar arasnda syle. Gerek zannetsinler. Kiiliini salamaya alan. Sahte fiilli. bir buldun iki istiyon altn buldun k istiyon: emek harcamadan elde edilen kazanmlarla yetinmeyip daha fazlasn istemek (*) Bir dana bir ahr boklar: Bir kii bir topluluun adn lekeler. Bir takm insan gruplar arasndaki zararl kiiler iin sylenir. Bizim eek eve gelecek ya mahallenin p.leri halna goysa: Kendi istei dnda, etrafndakilerinin ynlendirmesi ve etkileri ile yanl hareketlerde bulunan kiiler iin etrafndakiler rahat braksalar doruyu bulacak anlamnda sylenir.(*) Borlu lmez ama benzi sararr: Eskiden borlularn borlarn deyemedikleri zaman zldkleri bu nedenlede hastalk derecesinde bu durumdan rahatszlk duyduklarn anlatmak iin kullanlr.(*) Borcun mu var ver kurtul derdin mi var l kurtul (Borcun iyisi vermek derdin iyisi lmek): Bortan kurtulmann yolu onu vermek, onulmaz dertten kurtulmann kar yolu ise lmektir. kisindende ka yok. Boyunca boka batmak: Durduk yere ban belaya sokmak. Boyun uzun yakrsn halaya bu aklnan si..m giden slaya: Bu akl, akl deil, Vazge. Boyuna bosuna gvenerek beceremeyecein ilere kalkma yapamazsn.(*) Bugnn iini yarna brakma: Yarn daha nemli bir i kar ve bugnk ii yapamayabilirsiniz. ya da her ikisini yapmak iin daha sonra zaman bulamayabilirsiniz. Herey zamannda yaplmal ertelenmemelidir.(*) Buyurulmadk yumuu put olan tutar: stne olmayan, kendini ilgilendirmeyen konularda ne karak onu yapmaya alanlar iin sylenir. -- adr kart: Ortalk bir birine girdi. ar ur etmek: Araya vermek, zayi etmek. enesine hrsz ta demek: lzumlu, lzumsuz ok konuanlara denir. obann gnl olursa tekeden kremez karrm: Yeterki istenilsin, istenilince imkansz diye bir ey yoktur. ok gezen pabu bok getirir: ok gezip tozma yoksa bana i getirirsin (*) ok laf yalansz ok mal haramsz olmaz: Birdenbire lzumundan fazla olan eylerde haram ve hile aramal. ocua yumu buyur ardndan sen git: Ad zerinde ocuk; sylediiniz yapmasn istediiniz eyleri eksik yapacaktr. ocuklardan bireyi yapmasn istediinizde muhakkak yaplp yaplmadn kontrol edin anlamnda kullanlmaktadr.(*) -D- Da bana k insan bana i gelir: Ba dertte olanlar, doal bir felakete urayanlara teselli kabilinden sylenir. Da ne kadar yce olsa yol bandan aar: Kii bildiini okur. olacana varr. Kii ne kendini byk hissederse hissetsin muhakkak daha st mevkide biri vardr. Baarlmas imkansz gibi grnen zorluklar zmenin muhakkak bir yolu vardr. Da grp tavan, puru grp tilki olmak: ki yzl insanlar iin sylenir. rnek: Ona bakma, o her boyaya girer. Da grp tavan, puru grp tilki olur. Gvenilmeyen, iki yzl dnek insan. Dalara aman deme beylere aman de: Faydalanamayacan kimselerden yardm isteme. Yararl insanlara derdini bildir. Dah dah delisi etmek: nsanlarlaDalga geerek kontrol d hareket etmelerini salamak, irazeden karmak. Danann kazn koparmak: Tahamml snrlarn aacak ekilde eletiride bulunmak. Barda taran son damla olmak. (*) D.ah gldrdatmak: Sudan bahaneler bulup mazeret gstermek. Davetsiz gelen, deksiz oturur: tibar grmeyecein yere gitme. Davul olmak: imek, irilemek. Davulun sesi uzaktan ho gelir: Olayn ierisinde olmayanlar neler ekildiini bilemezler. Uzaktan baknca hi bir sorun yokmu gibi grnr.(*) Deirmen akakas gibi akrdamak: Fazla gevezelik eden. Lzumsuz yere yksek sesle konuan. Dek duran tepik yemez: Sebepsiz deildir. Bir nedeni olmal. Bir ey yaplm ise muhakkak bir sebebi vardr. Deliden akll cevap: Umulmayacak insanlardan, umulmadk biimde alnan gzel szler iin denir. Delinin mal akllnn kursandadr: Kendisini kontrol edemeyenlerin varlklarn kullanan, faydalanan frsatlarn durumunu ifade etmek iin sylenir. (yiyemiyenin maln yerler) Deliye geit yoklatmak: Bir eyin tehlikesini sezinleyen kiinin o ii bakasna yaptrmak istemesi. Deliye her gn dn bayram: Kendini kontrol edemeyenler iindir. Deliye yel vermek eline bel vermek: Akl ermez insanlar yalan yanl sylemlerle kandrp bakalarnn zerine salmak. Yapmak istedii ama kendine yaktramad hareketleri ikna ederek akl az kiilere yaptrmak. Deli ile gitme yola bana getirir bela: Bir ie baladnda ortaklarn iyi ve gvenilir kiilerden se. Kapasitesiz insanlar yarardan ok zarar getirir. Derdin bir olsa yanmaya ne var: Derdi ok demek. Dere davulu gibi tmek: Barrcasna, bakalarn rahatsz edercesine srekli konumak. Dert yrekte dm gibi haen ansan bugn gibi: nsann derdinin yreinde sakl olduu, nemli aclarn zaman gesede yok olmayaca, ne zaman anlsa sanki yeni yaanm gibi insanlara ac vereceini anlatmak iin sylenilmi.(*) Deveyse bir gater (katar) damzlksa bir yeter: Baz iler kalabalk bir i gc ile yaplabilecekken bazlar ise sadece bir kiinin kontrolnde yaplmaldr. e gre adam semek gibi. (*) Ddnn dds: akrabalk derecesi ok uzak olan, akrabann akrabann akrabas (tavann suyunun suyu)(*) Dibi grnmedik suyu boylama: Ne olacan bilmediin ie girime. Dilini dibine sokmak: am devirip mnasebetsizlik ediyorsun, konuma. Diline sahip ol. Diinden trnandan artrmak: Gnlk gereksinmelerinden keserek biriktirilen tasarruflar iin sylenir. Diini skmek: Bir eyi zorla kabul ettirmek ya da yaptrmak. Diinin kirini somurmak: Beslenmesini nemsemeyip, gerekli olan besinini ksarak para biriktirenlere denir. Cimri, pinti. Domam ocua don biilmez: Gelecei ve de olacaklar mevcut koullara gre tahmin edip pozisyon almann yanl sonular dourabilecei, ilerleyen gnlerin neler getireceinin imdiden bilinemeyecei. Dereyi grmeden paay svamak ile ayn anlamda saylr. (*) Dokuz krn bir deynei: Kalabalk bir ailede idarenin bir kiinin omuzlarnda olmas. Doyduk donanncaya kadar dn son olur: Eli ar insanlar iin sylenir. Bir meseleyi balayp oluturuncaya kadar zamann gemi olmas halinde kullanlr. Drt duvar yok: Ne yapaca belli deil, dengesiz, kak. Drz drzzy bulur meyhanede oros.. oros..yu bulur kerhanede: Kt insanlar ktlkleri kaynandan alrlar. Kt yere gitmezsen ktlklere bulamazsn. -E- Ebem boku yamaya (Yamalamaya) gitti bir parmak ta ben alym: Bedava dalan birey olunca hemen zerine atlayanlar iin sylenir. "Bele mezar bulsa iine girecek", "Nerede bele, oraya yerle" ataszleri ile benzer anlam iermektedir.(*) Eri mastardan doru izgi kmaz: Doru olmayandan doruluk beklenmemelidir. Ekmei ekmekiye yaptracak be ekmek de ste vereceksin: i erbabna yaptracaksn. Ektiim nohut bitiim nohut ehre vardnda leblebi mi oldun?: inden geldii ortama yukardan bakan, Yapmackl. El delisiz yol alsz olmaz: Bir uyar niteliindedir. nsan yaam boyunca eitli olaylarla karlar. Bunu asgari hadde indirmek iin dikkatli olmaldr. El elin eeini trk ararak arar: Kendi iini kendin yap, bakalarn brakma. El etmek: Gizilce armak. Elden gelen n olmaz olsa da vaktinde bulunmaz: Elin verdii sana yeterli gelmeyecektir, gelsede senin istediin zaman gelmeyecek onlar istediklerinde vereceklerdir. O nedenle kendi an kendin kazan, kimseye muhta olma anlamnda sylenmitir.(*) Elden oul olmaz klden tepecik: Yapmack eyler hibir zaman tabii olanlarn yerini tutmaz. Ele eyhana etmek: Hesap bilmemek, savrukluk. El eliyle ylan tut yarsn yalan tut: El elin eeini trk ararak arar gibi. Bakalarna yaptrlan ilerde her zaman eksiklik olur. El senin iini kendi ii gibi zenerek yapmaz. El eli yur (ykar) el de yz: Yaplan iyilik yerde kalmaz. Karlksz kalmaz. Elentiyi yemsinmez: Kk karlarn deil byk vurgunlarn adam. Eli ite gz oynata: Elindeki iine yeterince ilgi gstermemek. Eli kanda ba kilde olmak: ok megul olmak. Elle gelen dn bayram: "Acnn ve musibetin topluca, herkes tarafndan ayn anda yaanan fazla zmez. Topluca yaanan acnn iddeti, bireysel olarak yaananlardan daha az olur." gibi bir anlam iermektedir. Acnn paylaldnda azalmasndan ziyade "bak bir tek benim bama gelmedi, herkes ekiyor" dncesinin yaratt rahatlama hissine iaret eder.(*) El pmeyinen az kirlenmez: Hrmet ve saygnn insanlar arasndaki geerliliini ve nemini anlatmak iin denir. Eme yaramak: e yaramak. Emek olmazsa yemek olmaz: almadan hibir ey kazanlmaz. En aklls nde giden s.ki ipli: lerinde akll kimse yok. En aklllar eyine ip balayarak gezen (deli), yani hepsi birbirinden deli anlamnda sylenmitir. (*) endez iler el vnr: Elinde yeterli ara gere yoksa hibir ite istediin baary yakalayamazsn. Baarnn srr bir ii doru ara gerele yapmaktr. Bilgi ve beceri tek bana yeterli deildir.(*) Er dayya kz bibiye eker: Soya ekimin nemini belirtmek iin sylenir. Ergene avrat boamak kolaydr: Sorumluluk duygusu olmayan, zerinde sorumluluk tamayan insanlar iin kullanlr. Er kayp, avrat seyip: Genellikle bir evde erkek olmazsa kadn evde durmaz anlamnda sylenir.(*) Erkein akl s..inin ucundadr: Erkeklerin bir ksmnn kar cinse kar zayfln, cinsel isteklerini tatminden baka birey dnmediklerini, cinselliini kullanan bayanlara kar koyamayacaklarn anlatmak iin kullanlr. (*) Eei sahibinin dedii yere bala da ot yemezse dert yesin: Sahibinin dediini yap da ne olursa olsun. Sorumluluu kendine ait olmayan ileri yapmaktan ekinme. Tereddt etme. Eei sattm demeden kurtuldum: Belay kaynandan zdm, bamdan uzaklatrdm. Eein kazanc at iin: Bakalarnn kazanc ve varln gelii gzel tketenler iin sylenir. Eek anrtmyor eri artmyor: Sz hakk tanmyor. Konuma frsat vermiyor. Geveze. Eek amura bir defa ker: st ste yaplan bir ok hata iin. Yahut hatalarn tekrar halinde sylenir. Eek kat palan dt: Yok yere kavga karan, tek tarafl ve sebepsiz yere olay yaratanlar iin sylenir. Eek arnca kar yermi: nsan arrsa ne yapacan bilemez, en olmadk eyleri bile yapabilir.(*) Ev sprrken eek s.ki bulmak: Durup dururken bir sakarlk yaparak krp dkenler iin sylenir. Demeye taklp dmek, tkezleyerek kab kacak inemek gibi olaan d hallerde kullanlr. Evi ayr yolu sapa: lgisi bulunmayan. Herkes kendinden sorumlu. Evinde yok alk si.ine Vermiyor dlk: Fakir olduu halde durumunu bildirmiyor. Evlad olmayann devleti olmaz: ocuu almayann ya da buna benzer eksiklii bulunan birisinin bana bir i gelirse onu sevmeyenler tarafndan sylenir. Kymet bilmez. -G- Gah bama ta ederim gah g.me tka ederim: Bir kiiye kt sz syleyen kiiye niye byle yapyorsun diye karan yabanc kiilere; sana ne benim deilmi ne istersem yaparm. stersem ver gklere karrm, istersem yerin dibine sokarm anlamnda sylenilir. Gelen ayor giden kayor: Giren kan belirsiz. Gelin Aksak kz ktrm: Evde salam kimse yok demek. Geline grmcen geliyor demiler grnmez kye gitsin demi. Kz heybesi de var diyince Benden ayr nesi var demi: nsanlarn karlar dorultusunda nasl farkl tavr aldklarn anlatmak iin sylenilir. Git Kangala gel Ulaa: Ayn eyi birka defa tekrarlad halde onda baar salayamayan. Gitti aalar paalar kellere kald keler: Meydan ie yaramayanlara kald.(*) Gn geri dnd aksak ite yarad: Bir eyin olmaynn bir bakasna salad faydadan tr denir. Gle su gelenece kurbaann gz bozarr: Her ey yerinde ve zamannda yaplrsa uygun olur. Gerekli olduunda yaplmayan faaliyetler bo ilerdir. (ben ldkten sonra alayan gze saym) (*) Gnl umduuna kser: Sevdii insanlardan istedii umduu hareketi grememek, beklediini bulamamak.(*) Gre gre grenek grp renmemeye ne gerek: insanlar atalarndan grp rendikleri gelenek greneklerine sahip kmal ama sadece gemie takl kalmayp yeni gelimeleri renmeli, aa ayak uydurmal (*) Grdnden gz kiras istemek: Grd her eyden umar durumda olduunu belli etmek. Grmemiin bir olu olmu ekmi s.kini koparm: Sonradan grmler iin sylenir. Guzann aptal gibi: Kozan dilencisi gibi grd her eyi isteyen. Gmrkten mal karr gibi: Kendine ait olmayan ya da hakk olmad halde bir eye mal imi gibi sahip kanlar. Kaak. Gnnden kalan ylna kalr: Zamannda yaplmayan iler iin sylenir. Gverip bostan m olacaksn?: Yal insanlar iin kullanlr. Genlik yllarn geti bundan sonra genleecek misin. Kabuuna ekil demek. Gzele krtn yakr irkine bala neylesin: Baz eyler insanlarn iradesi dnda gerekleir ne yaparsanz yapn dzeltemezsiniz. (vermezse mabud neylesin sultan mahmut) -H- Hain onsa, eytan onard: Ktlere rabet edilseydi onlar cemiyetin en gzde yeleri olurlard. eytan gibi lanetlenmezlerdi. Hak bokunu yumaz (ykamaz): Uramaya demez. gelecek kazan kayplarn karlamaz (*) Halebi ky sanma Halep koca bir ehir: Ylmaz'lardan brahim aann (Ede'nin ) iki tane hanm vardr. Birisi Erzurum'ludur. Ad Huriye. Ede dede kzd zaman adn sylemez "Halep Srgn" der. Tartmalarn birinde gene ayn laf eder. Kars bunu duyunca sinirlenir ve "Sakalna balarm brahim aa, Halebi ky sanma Halep koca bir ehir" der. O gnden sonra "kk grme" anlamnda kullanlr. Haline bakmadan Hasan dana oduna gider: Kendi maddi durumunun farkna varmayarak Varlkl olanlarn yaptn yapmaya kalkan zrtler iin sylenir. Han var rzvan yok: Terkedilmi, sahipsiz kalm, ii bo yerler. (rzvan han ileten adamn ismiymi)(*) Hastaln re pe seni bi gzel kz pe: Rahatsz olduunu syleyen bilhassa kkler iin hem espri, hem de moral vermek iin sylenir. Hastann onmyacan bil ki yorgan brakr da yasta geer: Bir iin olmas istendiinde kiinin esas i iin deil de bunun dndaki eylerle uramas ve bu urasn esas i iin yapmyormu gibi gstermesi. Gstermelik. Bir meselenin olumsuz sonucunu bir baka meseleye balama. Has yzne mi hayran sandn: Senden baka beklentileri de var. Sadece yzn grmek iin yaklamyor demek. Hem kaar hem tang atarm: Kavga eden iki kiiden fiziken zayf olannn zorunlu olarak dv alann terketmesi ama buna ramen yenilgiyi kabul etmeyerek laf sylemeye devam etmesi (iki kpein boumas ve zayf olann kaarken zorlanmaktan olsa gerek gaz karmasndan esinlenilerek sylenildii anlatlmaktadr)(*) Her evden bir zevzek her tarladan bir kezek: Bo konuan ie yaramayan insanlarn bir araya gelmesi.(*) Her derenin ban bir belen keser: e kaynandan balamal, meseleyi oradan halletmee almal. Herkes anam soruyor babam soran yok: Kiilerin kendi karlar iin el etek ptklerini, hal hatr sorarken bile kar gzettiklerini anlatan bezginlik ieren bir sz (*) Her apkaly erkek her evre taknan kadn sanma: Bir erkekte aranan eylerin o erkekte bulunmamas halinde sylenir. Kadn iin de bu byledir. Horozu ok olan kyde sabah ge olur: Baz insanlar konu hakknda bilgi sahibi olsun olmasn her hususta konumay, gr ileri srmeyi pek sever. Bir konu zerinde sz syleyen ok olursa sonuca varmak gecikir.(*) -- ki eliyle bir s.kini dorultamaz: akn, perian, aciz biri. Kendine hayr yok ki bakalarna olsun. mirin iti gibi titremek: Soukta kalanlara, slananlara ve ok m gzkenlere denir. pei kla ko etmek: yiyi ktyle bir tutmak. plii pazara kmak: nsanlarn kt yanlarnn ortaya dklmesi, aa kmas, herkes tarafndan renilmesi.(foyasn aa vurmak) (*) pliki: En ufak ve lzumsuz eyleri de hesap eden. Cimri. steyenin bir yz vermeyenin iki yz kara: Vermemenin istemekten daha ayp olduunu belirtmek iin sylenir. baa dnce yan pee der: Bir iin sorumluluunu yklenince onun bunun lafna bakmadan hazrlklara balamal ve sonuna kadar gtrmeli. Bu arada perian olmay da gze almal. (eskiden kadnlar 3 paradan oluan etek adn verdikleri etek giyerlermi. Bu etein arkadaki parasna PE, her iki yanda bulunana ise YAN derlermi. Bir ie balayacaklar zaman ota pe taklmasn diye YAN'lar elleri ile tutar ve PE dedikleri arka parann zerindeki kuan ierisine sokarlar kendilerini i yapmaya hazrlarlarm.)(*) de sabahtan a da sabahtan: Baarl olmak isteniliyorsa planl almal ve planlanan ie hemen balanlmal sonraya braklmamal. (bugnn iini yarna brakma, erken kalkan yol alr er evlenen dl alr)(*) in Almanya'dan iyi: Almaya'ya ii olarak ilk gidenler, iyi para kazanyorlar ve zengin dnyorlard. Toplum onlar zengin grd. Hi bir sorunlar olmad dnld iin, her ey istediin gibi gidiyor anlamnda kullanlyordu. (*) yaparken i yapmak: yi yapaym derken, ii tamamen berbat etmek. Batrmak. te dalanmaktansa aly dolan (te dalanmadan aly dolanmak yedir): Tehlikeli grdn eyin uzandan ge git. Bu i biraz zahmetli de olsa gze almay deer. Bulama. te ta atan da bir ekmek atanda: Kendi karna, yararna olan bilmeyenler iin kullanlr. t gle dmeyince yzmesini renmez: nsan mecbur olmadka hibir i yapmaz. tin can cezada gerek: Kendi yararn dnmeyen, kendi kendine eziyet edenler iin kullanlr. tinen uvala girmek: Ktlerle bir arada olmak. Ktlerle ayn ortamda bulunmak. tin duas kabul olsa, havadan kemik yaard: Ktlerin istekleri gereklemez, onlarn dualarn tanr kabul etmez.(*) t itin kuyruuna basmaz: Ayn dncede olanlar birbirine zarar vermez. t kapda zabn gerek: Gvenilmez, yalaka insanlara iyilik yapmayacak ve hatta eziyet ekmesine gz yumacaksn.(*) t kavan glgesine yatm da kendi glgesi zannetmi: Madden, fiziken, manen stn kiileri kullanarak hayatta bir eyler baaran kiinin bu baary kendine mal etmesi. t korktuu yere rr: Kt ve korkak kimseler korktuklarna dmanlk ederler, onun aleyhinde bulunurlar. t uyuz maymun culuz (clz): hepsi de ok fakir, yoksul ilerinde varlkl yok. t rr kervan yrr: Gereklemesi doal olan ilere, durumlara kar konuulsa da engellenemez. tin ahma kayganadan pay umar: Saf insanlarn kendisine uygun olmayan eyleri bakalarndan beklemesi, hayal etmesi. tin aksakl avn grene kadar: Baz zamanlar yardm etmemek destek olmamak adna insanlar bahaneler uydururlar ama nsanlarn kar olduu zaman sahte bahaneler ortadan kalkar. tin tatan yld gibi: Birisinin bir bakasndan ne kadar ok korktuunu ifade etmek iin sylenilir. t osurdu yel gtrd: Samalamak, bo laf konumak anlamnda. yilik etme evine yetme (gitme): Yaplan iyilie karlk ktlk grlmesi halinde kullanlr. |
|
| karaozu.com |
Feb 28 2012 11:29 AM |
| -K- Kaburgas kaln: nat. Kad eek deil ya fetvadan anlar: O cahil deil, baz meseleleri bilir. Kah bama ta ederim Kah g.me tka ederim: Bir kiiye kt sz syleyen kiiye niye byle yapyorsun diye karan yabanc kiilere; sana ne benim deilmi ne istersem yaparm. stersem ver gklere karrm, istersem yerin dibine sokarm anlamnda sylenilir.(*) Kaldk oul eline minnet eyle geline: Elden ayaktan olup da bakalarnn eline bakacak durumda olanlarn kendisini, yardm grd kimseye kar manen borlu hissetmesi. Onun her emrine boyun emek zorunda olduunu bilmesi. Kaplumbaa kabndan km da kendi kabuunu beenmemi: Manasz bir kibir ve bo bir gsteri budalalar iin denir. inden geldii aile toplumunu saygszca kmseyenler iindir. Karde kardei atar yar banda tutar: Kardeler ne kadar birbirine dman olsalar da sonunda gene sahip karlar. Karde kardein ne onduunu ne de ldn ister: Kardeler arasndaki kskanl belirtir. Karga bokunu yemeden; Vakit ok erken, biraz bekleyebilirdin. Acelen ne anlamnda kullanlyor. Kargalar karnlarn ok erken doyururlar. yedikleri ise genelde hayvan pisliidir. (*) Karn kara bana olsun: Kar verenler iin bedduaya karlk sylenir. Kasap et derdinde koyun post derdinde: Bakalarnn ne ektiini, onlarn iinde bulunduu durumun ne kadar kt olduunu dnmeden, kendi kar peinde komak. (*) Katran kaynatsan olurmu eker cinsini si.tiim Cinsine eker: Aslen ie yaramayan, kt olan biri gerek anlamda iyi olamaz. "Armut dibine der" ile hemen hemen ayn anlam iermektedir. iyi olmayan, ie yaramayan kiiler iin bilhassa bykler, anne ve babalar tarafndan sylenilir. (*) Kavga kaas: Kavgac. Kiileri kavgaya ynelten. Kavgaya kanmak: Dv istemek. Kay yarmak: Ykn ounu bakasna tatan, ykn altndan kalkamayan, iten kaanlar iin kullanlr. Keinin kt yere ola da kar: Ailede kklerden birinin, bykleri tarafndan yaplan kt bir ii tekrarlamas halinde sylenir. Kt rnek. Kedi ld meydan sana kald: yiler yok oldu, i ktlere kald. Kedinin fareyle oynad gibi: Kuvvetli birinin zayf birisini ezmesi halinde. Kediye bokun ila demiler gitmi denizin ortasna sm: Kendisinden baka kimseye hayr dokunmayan, kendisine ait hibir eyi bakalar ile paylamayan ve bakalarnnda ulamasn engellemek iin elinden gelen her eyi yapabilen insanlar iin sylenir. (*) Kel baa imir tarak: Giyimini kendisine gre yaktramayan. Yersiz gereksinme. Kenarda gezip ortada bulunmak: Bir eyi zahmetsizce elde etmek. i yapmamak ama yapyormu gibi gndemde olmaya almak. Kervan yolda dizilirmi: Bir ie balarken herey tam olmayabilir. Eksiklikler yol alnrken de tamamlanabilir.(*) Kervanc bann niyeti iyi ise kervan ip gibi dizilir menzile de varr: Eer bir ite nderlik etmek isteyen kiinin niyeti iyi ise, onun arkasndan gitmek isteyenlerin says artar ve varlmak istenilen hedefe, amaca muhakkak ulalr.(*) Kesim kesmek: Pazarlk etmek. K an gnl ho olur: O zaten toplum gereksinmelerinden yeterince nasibini almam birisidir. Yapacak baka bir eyi olmad iin her eyi ho karlar. Yoksulun gnlnn ho olmas buradan gelir. Kna vurup laf karmak: Yok yere dedikodu retmek. Klavuzu karga olann burnu boktan kurtulmaz: Her hangi bir ite arkasndan gidilecek nderlerin paynn byk olduu ve liderleri baarl, gl olmayan kimselerin zaman zaman baarszlkla karlaacaklar anlamnda kullanlr.(*) Kl ipinen bomak: En ufak frsatta acmaszca davranmak. Kna gibi un etmek: Balad ii en iyi bir ekilde sonulandrmak. Kz kendi haline brakrsan ya davulcuya ya zurnacya varr: Kzlarn kontrol edemeyen aileler iin sylenir. lerin kontrolsz kalmamas gerektiini anlatmak iin kullanlr. Kzn dvmeyen dizini dver: Anadolu' da kzlar fazla nemsenmez. Namuslu ve iyi yetimesi iin sylenile gelen bir deyimdir. Kilimin drt pn suya koyverdi, grnen yerlerine de ta atyor: Artk her eye bo verdi. Kimse ayranm eki demez: Herkes kendi yaptn beenir. Yanllarn kabullenmez. Koluk kuzu ks kapsnda belli olur: Sekin olaca nceden belli. Korkunun ecele faydas yok: zlmenin korkmann ve buna benzer eylemlerin bir eyin sonucuna etki etmeyeceini belirler. Kpeksiz kye rastladn elin deneksiz geziyorsun: Karsnda sessiz, itirazsz, iini engellemeyen bir kii bulunduunu, istediini yaptrdn anlatmak iin denir. Bir iin hi engele uramadan yaplmas halinde sylenir. Kr aa yolda olan it gder: Ktlerle arkadalk edenler iyi i yapmazlar. Onlara benzerler. Krle yatan a kalkar: Kt kiilerle arkadalk kuranlar ister istemez ondan etkilenir ve kt huy edinirler. En ok etkileyen yaknnda bulunan insanlardr. Kt ile gitme yola bana getirir bela: akn ve aciz kimselerle arkadalk kurma anlamnda bir uyar. Kyden kye it rr: Uzaktan uzaa yaplan az kavgalarnda, karlkl laf atmalarda, bazen da espri iin kullanlr. Kulandan kunnac etmek: Bir konuyu ya da laf etraf rahatsz edecek ekilde sk sk tekrar etmek. Bktrncaya kadar sylemek. Kurbaann yzne tkrmler de "grp grecein bu olsun" deyip gle atlam: Beklenmedik bir kiiden ufak, krc hareket geldii zaman krlann kar tarafa zldn bildirmesi iin sylenir. Kurdun mahanasna (bahanesine) ku da geinir: Biri birine sebep olur. mkan hazrlar. Kuru kuru kurbanlarn olurum: Sadece lafla destek olmak. Yardm etmek iin faaliyette bulunmamak. Kuyruu omuzlamak: Sinirlenip ekip gitmek. Kuyruk savurtmak: Honutsuzluu hareketle belli etmek. Kp yuduk gne | |